Emre ERGÜL
Okyanus sularının ısınmasıyla çeşitli hava olaylarına neden olan El Niño temmuz ayında başladı. 5 yıl sürmesi ve dünyaya yaklaşık 3 trilyon dolar zarar vermesi bekleniyor. El Niño, etkisini dünyanın çeşitli noktalarında sel, yağış ya da kuraklıkla gösterirken; yetmedi, bir de “süper”ini yaşayacağız…
“Süper El Niño” uyarısını yapan da Amerika’nın saygın gazetelerinden Washington Post: “Hızla oluşan ve güçlenen bir El Niño iklim modeli oluşacağı tahmin ediliyor. Bu kış şimdiye kadar gözlemlenen en yoğun iklimlerden biri olarak zirveye çıkabilir. Geçmişte dünya çapında ölümcül yangınlara, kuraklığa, sıcak hava dalgalarına, sellere ve toprak kaymalarına yol açan en üst düzey süper El Niño gücüne ulaşabilir.”
“Bu sefer El Niño, bilim adamlarının son haftalarda görülen şiddetli sıcak hava dalgaları ve ölümcül sel olasılığını artırdığını söylediği küresel sıcaklıklarda eşi benzeri görülmemiş bir artışla birlikte gelişiyor” diye yazan gazeteye konuşan Teksas Üniversitesi’nden araştırma bilimcisi Yuko Okumura da artan sıcaklıkların El Niño’nun dünyanın bazı bölgelerinde şiddetli yağışları tetikleme kapasitesini artırabileceğine dair işaretler bulunduğunu söyledi: “Etkinin daha güçlü olması muhtemel.”
Bir önceki süper El Niño, 2015- 16’da yaşandı. O dönem, Avustralya kuraklık ve orman yangınları ile boğuştu, Avustralya açıklarındaki Büyük Set Resifi’nde mercanlar beyazladı, Pasifik’te rekor sayıda siklonlar ve ABD’de tarihe geçen kar fırtınaları yaşandı.
Dünyanın dört bir yanında da salgın hastalıklar görüldü. Washington Post gazetesine göre, bu yılki süper El Niño, 2015- 16 kadar etkili olmayacak. İngiliz BBC Televizyonu da süper El Niño’ya dikkat çekti: “Bilim insanları, bu seferki El Niño’nun, yıl sonu itibarıyla ortalama bir El Niño’nun gücünü aşma olasılığının yüzde 84 olduğunu hesaplıyor.
Okyanus suyundaki ısınmanın 2 dereceyi aşarak ‘süper El Niño’ kategorisine girme ihtimali de yüzde 25.” Süper El Niño, küresel piyasalarda daha şimdiden endişe konusu olmaya başladı. El Niño, daha üçüncü ayında gıda fiyatlarını artırırken; olası süper El Niño’nun fiyatları uçurmasından korkuluyor.
Voice of America (VOA), El Niño’nun şimdiden Afrika’daki fiyatları nasıl etkilediğini gözler önüne serdi: “Afrika ülkeleri, ucuz olduğu için her zaman kırmızı soğanı Tanzanya’dan alır. Bugün, örneğin, Nairobi’de satılan Tanzanya soğanı, son 7 yılın en pahalı soğanı…
Uluslararası Gıda Politikaları Araştırma Enstitüsü’nden Joseph Glauber’a göre, bunun nedeni arz kıtlığı ve talep fazlası olduğundan dolayı Tanzanya’nın bu yıl uyguladığı soğan sınırlaması.” Bugün dünya çapında 19 ülkeden 41 gıda ihracatı kısıtlaması yürürlükte…Hindistan bu yılın başlarında pirinç sevkiyatını yasakladı ve bu da küresel ihracatın kabaca 5’te 1’inin açığına yol açtı.
Dünyanın 5’inci büyük pirinç tedarikçisi olan Myanmar, buna tahıl ihracatının bir kısmını durdurarak karşılık verdi. Hindistan soğan sevkiyatını da kısıtladı. Bu durum komşu Bangladeş’te fiyatların hızla yükselmesine neden oldu. VOA, İspanya’daki kuraklık yüzünden AB’nin zeytinyağı için Türkiye’ye yöneldiğine dikkat çekerken; Fas’ın mahsul azlığından dolayı soğan, patates ve domates ihracatını durdurduğu hatırlatıldı.
Süper El Niño’nun oluşmayacağına inananlar da var tabi… Çin Okyanus Üniversitesi’nden Wenju Cai ve Guojian Wang, Cosmos için kaleme aldıkları makalede, bu kış süper El Niño’nun oluşmayacağını öne sürdü: “Bu yılki El Niño, sadece üç yıl süren La Niña (Okyanusların soğumasıyla oluşan hava olayları) döneminin ardından geldi. 1950’lerden bu yana 5 kez 3 yıllık La Niña yaşandı: 2020-2022, 1998-2000, 1983-1985, 1973-1975 ve 1954- 56… Hiçbirinin ardından süper El Niño yaşanmadı.”
“Türkiye genelinde kar yağışı çok olmayacak”
Meteoroloji uzmanı Prof. Dr. Orhan Şen, Türkiye’yi çok soğuk bir kışın beklemediğini belirtti: “Sonbahar ve kış aylarında çok soğuk bir kış beklemiyoruz. Kar yağışı çok olmayacak. Sıcaklıklar ortalamanın üzerinde geçecek.Bu kış Anadolu’da kar yağışı sıcaklıkların yüksekliği nedeniyle beklenen düzeyde olmayabilir. Kar yağışının eksikliği barajlar için risk teşkil eder. Şimdiden seneye oluşacak hidrolojik kuraklık için tedbir alalım. Su kaybını önleyen suyu barajlarda toplayan projeleri düşünelim.
Marmara bölgesinde yağışlar ortalamanın altında Akdeniz Doğu Anadolu ve Karadeniz’de ortalama ve üzerinde yağış olabilir. Kar yağışı örtü yapacak ve yerde kalacak miktarda Marmara’da zor görünüyor. Sonbahar dahil olmak üzere kışın Marmara Bölgesi’nde yağış azlığı devam edecek. Anadolu’nun büyük bölümü ortalama yağış alacak. İç Anadolu’da da kar yağışı az olacak.”
